Κι όμως υπάρχει πλασματική αύξηση της νεανικής παραβατικότητας

1 day ago 2

Hταν ένα από αυτά τα ανυπόφορα απογεύματα του καύσωνα την περασμένη Πέμπτη 26 Ιουνίου και φυσικά με τίποτα δεν είχαμε σκοπό να αναζητήσουμε δροσιά στην αίθουσα του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, στη Ζαλοκώστα 8, για να ακούσουμε το πώς απαντά η «Πρωτοβουλία Ενεργών Πολιτών για τη βία ανηλίκων και το Δίκτυο Κοινωνικής Προστασίας και Φροντίδας της Νέας Αριστεράς» σχετικά με το αν υπάρχει λύση στο πρόβλημα της βίας των ανηλίκων. Το ερώτημα βέβαια «καίει» κάθε οικογένεια, το ίδιο και ο καύσωνας...

Κι όμως, από τα πρώτα λεπτά της συζήτησης, την οποία συντόνισε ο Στέργιος Σιφνιός, κοινωνικός λειτουργός, εμπειρογνώμονας παιδικής προστασίας, διευθυντής Συνηγορίας των Παιδικών Χωριών SOS, καταλάβαμε ότι κάτι διαφορετικό σηματοδοτούσε η συνάντηση. Σκέψεις, ιδέες και εμπειρίες που θα έπρεπε να ακούσουν γονείς, καθηγητές και παιδιά διατυπώνονταν ψύχραιμα και ουσιαστικά από τους ειδικούς στο πεδίο, κάνοντας τη συζήτηση μια πολύτιμη εμπειρία στοχασμού που πρέπει να μετατραπεί σε δράση και κοινωνική παρέμβαση. Μια δημόσια συζήτηση που πρέπει να γίνει στις πλατείες του Αιγάλεω, του Κερατσινίου, της Τούμπας, της Γλυφάδας...

Ο Πέτρος Δαμιανός, μαθηματικός - πρ. διευθυντής σχολικών μονάδων Ειδικού Σωφρονιστικού Καταστήματος Νέων Αυλώνα, ο Παναγιώτης Βουτυράκος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, διευθυντής της Δομής Ψυχικής Υγείας Πειραιά, η δρ Πολιτικής Θεωρίας, Δήμητρα Μαρέτα, η Κορίνα Χατζηνικολάου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας ΑΠΘ, ήταν εκεί για να πουν αλλά και να ακούσουν προτάσεις για τον ρόλο του σχολείου, ουσιαστικές παρεμβάσεις από δασκάλους και ανθρώπους της ψυχικής υγείας.

Η ξαφνική έλευση του Αλέξη Χαρίτση, του προέδρου της κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Αριστεράς, αιφνιδίασε ακόμα και την εμπνεύστρια του Δικτύου, Θεανώ Φωτίου, η οποία τον ρώτησε «πώς και ήρθες, πρόεδρε;», για να λάβει τη σεμνή απάντηση «είμαι κι εγώ πατέρας, πρέπει να ξέρω». Σε αυτό το περιβάλλον ταίριαξαν τα λόγια του Ελύτη: «Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας, που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά». Ας ακούσουμε λοιπόν αυτούς τους πεισματάρηδες που δουλεύουν χρόνια στο πεδίο με τα παιδιά και τους εφήβους.

⓵ Μείωση ποσοστών εφήβων που εμπλέκονται σε καβγάδες μεταξύ 2014 και 2022

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει δραματική αύξηση της νεανικής παραβατικότητας. Τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. μιλούν για τετραπλασιασμό ή και πενταπλασιασμό τα τελευταία 2 χρόνια. Αυτά είναι στοιχεία συλλήψεων και προφανώς έχουν να κάνουν με τον ηθικό πανικό που καταλήγει σε στοχοποίηση της νεολαίας Π. Βουτυράκος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων

Τους λόγους που αποδεικνύουν ότι η καταστολή και όχι η πρόληψη είναι κεντρική επιλογή της κυβέρνησης εξήγησε ο Π. Βουτυράκος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, διευθυντής της Δομής Ψυχικής Υγείας Πειραιά. Μιλώντας για το «φυσιολογικό κομμάτι της επιθετικότητας», υπενθύμισε ότι εφηβεία και επιθετικότητα είναι συνυφασμένες έννοιες, μια εξελικτική στιγμή. «Η εφηβεία πάντα έχει επιθετικότητα. Με ψυχαναλυτικούς όρους είναι επιθετικότητα των ενορμήσεων. Ο έφηβος καλείται να μεταβάλει τις ψυχικές οργανώσεις και να περάσει σε μια ενήλικη περίοδο [...] και πάντα [αυτή η μετάβαση] συνεπάγεται βιούμενη απειλή σε συνδυασμό με τον έλεγχο των ενορμήσεων».

Αλλά τι λένε οι έρευνες; Υπάρχει αύξηση της νεανικής παραβατικότητας; «Από πουθενά δεν προκύπτει. Φαίνεται ότι υπήρξε μια μεγάλη αύξηση και της γενικής και της νεανικής παραβατικότητας τα χρόνια της οικονομικής κρίσης» επισήμανε ο ψυχίατρος. Η απειλή της οικονομικής και της κοινωνικής κατάρρευσης στα χρόνια της κρίσης αύξησε σε μεγάλο βαθμό την παραβατικότητα. Ωστόσο οι έρευνες δείχνουν ότι μετά το 2014 φαίνεται να πέφτει η επιθετικότητα και να σταθεροποιείται, αν και στα χρόνια της υγειονομικής κρίσης -ήμαστε κλεισμένοι σπίτι- υπήρξε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, των κακοποιήσεων πίσω από τις κλειστές πόρτες. Κι αυτό είναι ένα ζήτημα. «Φοβόμαστε πως θα μας ‘’σκάσει’’ διότι και οι ανήλικοι έχουν γίνει οι θεατές». Πάντως τα στοιχεία μέχρι το 2021 αλλά και οι αναφορές της Eurostat δείχνουν ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει δραματική αύξηση της παραβατικότητας. Μια αύξηση καταγράφεται μετά το ‘21, αλλά «είναι μεγάλη κουβέντα αν αυτό έχει να κάνει με την ορατότητα και τον «ηθικό πανικό». Παρατηρείται μείωση ποσοστών εφήβων που εμπλέκονται σε καβγάδες μεταξύ 2014 και 2022. Επίσης η ίδια έρευνα καταγράφει μείωση στον σχολικό εκφοβισμό για τους δεκαπεντάχρονους, αν και έχει διπλασιαστεί το ποσοστό ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Ομως σε όλους τους δείκτες η Ελλάδα βρίσκεται κοντά ή και λίγο κάτω από τους μέσους όρους των χωρών που συμμετέχουν στο ερευνητικό πρόγραμμα. Επίσης ένα άλλο στοιχείο για τη συνολική εγκληματικότητα στην Ελλάδα δείχνει ότι είναι στο 6%, ενώ στην Ε.Ε. στο 13,5%. Και εδώ δεν φαίνεται δραματική αύξηση. Τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. μιλούν για τετραπλασιασμό ή και πενταπλασιασμό τα τελευταία 2 χρόνια. Αυτά είναι στοιχεία συλλήψεων και προφανώς έχουν να κάνουν με τον ηθικό πανικό που καταλήγει σε στοχοποίηση της νεολαίας».

⓶ Αύξηση των κρατούμενων ανηλίκων

Οι μόλις 12 επιμελητές ανηλίκων το 2024 στην Αττική διαχειρίστηκαν 1.600 περιπτώσεις! Και στα σχολεία οι ψυχολόγοι είναι αναπληρωτές. Κάθε χρόνο αλλάζουν μονάδα. Δεν μπορούν να κάνουν σχέσεις, δράσεις γνωριμίας με την οικογένεια, το σχολείο

«Την 1/4/2024 οι κρατούμενοι στην Κασσαβέτεια ήταν 30, σήμερα είναι πάνω από 100 σε μια φυλακή που έχει χωρητικότητα μόλις 45 άτομα και σε συνθήκες πολύ άσχημες. Για το θέμα έχει τοποθετηθεί και ο Συνήγορος του Πολίτη. Χωρίς ψυχολόγο, έχει 3 κοινωνικούς λειτουργούς, μία κινητή μονάδα η οποία επισκέπτεται τη φυλακή μία φορά τη βδομάδα. Σχολείο δεν υπάρχει. Καταρρέουν οι υπηρεσίες. Η πρόληψη κοστίζει, η καταστολή δεν κοστίζει.

Η πρόληψη και ο δημόσιος τομέας είναι έξω από τις επιλογές αυτής της κυβέρνησης. Ο πρόσφατος νόμος 5129 κατήργησε την τομεοποίηση υπηρεσιών. Τομεοποίηση σημαίνει πως μια μονάδα ψυχικής υγείας μπορεί να συνομιλεί με τα άλλα δίκτυα, να κάνει τοπικές παρεμβάσεις. Αυτό καταργείται, ο οποιοσδήποτε πολίτης δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από καμία υπηρεσία πρόληψης στην οποία συμμετέχουν διάφορα δίκτυα. Επομένως χάνεται ο κοινοτικός χαρακτήρας των δράσεων και απεμπολείται κάθε δυνατότητα αντιμετώπισης. Οι Μονάδες Μέριμνας Νέων ποτέ δεν λειτούργησαν. Τα κέντρα Κοινότητας που με τόσο φιλόδοξο τρόπο στήθηκαν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν προσωπικό και υπολειτουργούν. Η κεντρική πολιτική είναι να μη στηρίζονται την ώρα που οι μόλις 12 επιμελητές ανηλίκων το 2024 στην Αττική διαχειρίστηκαν 1.600 περιπτώσεις! Και στα σχολεία οι ψυχολόγοι είναι αναπληρωτές. Κάθε χρόνο αλλάζουν μονάδα. Δεν μπορούν να κάνουν σχέσεις, δράσεις γνωριμίας με την οικογένεια, το σχολείο. Επίσης, ενώ παλαιότερα οι ανήλικοι προφυλακίζονταν μόνο για κακουργήματα που στρέφονταν κατά της ζωής, τώρα οποιοδήποτε κακούργημα μπορεί να επιφέρει προφυλάκιση.

Η κατεύθυνση των επιλογών είναι στην τιμωρησιακή και όχι στην αποκαταστασιακή δικαιοσύνη. Θα μπορούσε η συνάντηση του ανήλικου με τη Δικαιοσύνη να είναι και μία ευκαιρία που να του ενσταλάζει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, σε αυτήν την κατεύθυνση ήταν η Οδηγία 800 της Ε.Ε. η οποία προέτασσε την ανηλικότητα έναντι των λοιπών ιδιοτήτων του ανηλίκου (δράστης ή θύμα), είχε γίνει πολλή δουλειά για να ενσωματωθεί αυτή η Οδηγία επί ΣΥΡΙΖΑ, ώστε για κάθε ανήλικο που αντιμετωπίζει δικαστική εμπλοκή να παρίσταται στην απολογία του γιατρός ή ψυχολόγος και να υπάρχει δυνατότητα εκτίμησης ψυχιατρικής διαταραχής. Η υπηρεσία μου είναι σε αυτήν την επιτροπή. Το Π.Δ. προέβλεπε υπουργικές αποφάσεις οι οποίες δεν εκδόθηκαν ποτέ. Εχουν συσταθεί εκ των ενόντων από επαγγελματίες για να το στηρίξουμε. Με πάρα πολλές δυσκολίες. Πολλές φορές είναι δύσκολο ακόμη και να επισκεφτούμε τις φυλακές. Δεν προβλέπεται αποζημίωση ούτε για τα μεταφορικά. Παριστάμεθα στα δικαστήρια και στις ανακριτικές απολογίες χωρίς σαφή ρόλο».

⓷ Το σχολείο τούς έδιωξε πριν μπουν στη φυλακή

Τα παιδιά που έρχονται σε εμάς είναι τα παιδιά που χάνουμε. Να μη χάσουμε παιδί, γιατί αν χάσουμε το παιδί και βγει στον δρόμο, θα καταλήξει στη φυλακή. Εναν άνθρωπο που τον βοηθούμε δεν το κάνουμε μόνο για τον ίδιο. Θα ξαναγυρίσει πάλι στη γειτονιά μας, δίπλα μας Πέτρος Δαμιανός, μαθηματικός, πρ. διευθυντής σχολικών μονάδων Ειδικού Σωφρονιστικού Καταστήματος Νέων Αυλώνα

«Το πρόβλημα δεν είναι τωρινό. Πάντα υπήρχε» εξηγεί ο Πέτρος Δαμιανός, μαθηματικός, πρ. διευθυντής σχολικών μονάδων Ειδικού Σωφρονιστικού Καταστήματος Νέων Αυλώνα. «Και πριν από 30 χρόνια οι φυλακές ήταν γεμάτες. Η διαφορά ξέρετε ποια είναι; Οτι δεν ασχολούνταν η κοινωνία. Ναι, η δημοσιότητα είναι για στρέφεται η προσοχή εκεί που θέλουν, στον νόμο και την τάξη και στην καταστολή, αλλά συγχρόνως μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε και να μας ακούσουν όλο και περισσότεροι και να στρέψουν το βλέμμα στο πρόβλημα Είναι αλήθεια ότι τα 2 χρόνια έχω κάνει ομιλίες εκτός λεκανοπεδίου. Παλαιότερα, όσες φορές είχα πρόσκληση εκτός Αθήνας, η ομιλία ακυρωνόταν γιατί δεν θέλαν να ακουστεί στην περιοχή τους ότι υπάρχει πρόβλημα. Τελείωνε η συζήτηση πριν αρχίσει.

Ο μαθητής μας που προοδεύει στο σχολείο της φυλακής κάθεται στο θρανίο, περνά τις εξετάσεις και μπαίνει στα ΑΕΙ, είναι αυτός που το σχολείο τον έδιωξε πριν μπει στη φυλακή. Αφήστε μας να σας πω ποιος είναι. Είναι ένας νέος που δημιουργούσε προβλήματα μέσα στην τάξη. Ο σύλλογος των καθηγητών έχει από το υπουργείο μια εγκύκλιο που του λέει ότι μπορεί να κάνει από την απλή επίπληξη μέχρι την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Τα κάνουν όλα και καταλήγουν στην αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Και θα τον στείλουν στο άλλο σχολείο για να μην μπορεί να κάνει εκείνο μάθημα. Με μια ταμπέλα του "καπετάν φασαρία". Και η ηλικία είναι τέτοια που με χαρά ο έφηβος θα πάει να υπερασπιστεί τον τίτλο. Το σχολείο θα τον διώξει και θα πάει στο άλλο σχολείο και το άλλο θα κάνει το ίδιο. Και ο μικρός, θυμωμένος, θα βγει στον δρόμο, δεν θα πάει στο σχολείο. Θα γίνουν χειρότερα τα πράγματα, θα μπλέξει με τα ναρκωτικά και κάποια στιγμή θα μπει φυλακή... Αυτός είναι ο μαθητής που σας περιέγραψα, που προοδεύει στο δικό μας το σχολείο. Δεν έχω δει δελτίο μαθητή φυλακών που να μην έχει αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Κι όχι μόνο μία, και δύο και τρεις και τέσσερις αλλαγές.

Ομως το σχολείο έχει υποχρέωση να βοηθήσει, έχει τη δυνατότητα. Εγώ λέω λοιπόν ότι η λύση είναι η οργανωμένη κοινότητα και πρέπει δίπλα στον σύλλογο των εκπαιδευτικών να υπάρχει μια ομάδα επιστημόνων, ανθρωπιστικών σπουδών, και όχι μόνο ένας ψυχολόγος που κάθε εβδομάδα πάει και σε ένα διαφορετικό σχολείο και βλέπει τουλάχιστον 1.000-1.200 παιδιά απέναντί του.

Κι όταν πρέπει να γίνει αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, να φροντίσει η ομάδα του ενός σχολείου σε συνεννόηση με αυτήν του άλλου σχολείου ότι κάτι πρέπει να κάνουν. Τα παιδιά που έρχονται σε εμάς είναι τα παιδιά που χάνουμε. Να μη χάσουμε παιδί, γιατί αν χάσουμε το παιδί και βγει στον δρόμο, θα καταλήξει στη φυλακή. Εναν άνθρωπο που τον βοηθούμε δεν το κάνουμε μόνο για τον ίδιο. Θα ξαναγυρίσει πάλι στη γειτονιά μας, δίπλα μας. Εχουμε κέρδος και συμφέρον».

⓸ Η εθνική στρατηγική είναι ένα επικοινωνιακό χαρτί χωρίς χρήματα

Μέσα σε έναν χρόνο έχουμε αύξηση πάνω από 50% των ανηλίκων στις φυλακές. Οχι γιατί κάνανε κάτι σοβαρότερο. Αλλά γιατί αυστηροποιήθηκε ο νόμος, ενώ τα ίδια τα στοιχεία δεν δείχνουν χειροτέρευση Κορίνα Χατζηνικολάου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας ΑΠΘ

«Αυστηροποιήθηκε ο κώδικας πριν από έναν χρόνο για τους ανήλικους. Με αυτό τον τρόπο, ενώ είχαμε 30, 40 άτομα ανήλικα κάτω των 18 στις φυλακές, τώρα έχουμε φτάσει στους 100. Δηλαδή μέσα σε έναν χρόνο έχουμε αύξηση πάνω από 50% των ανηλίκων στις φυλακές. Οχι γιατί κάνανε κάτι σοβαρότερο. Αλλά γιατί αυστηροποιήθηκε ο νόμος, ενώ τα ίδια τα στοιχεία δεν δείχνουν χειροτέρευση» επισήμανε η Κορίνα Χατζηνικολάου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας ΑΠΘ.

«Δεν θα ποινικοποιήσουμε τώρα την εφηβεία. Είναι μια αναπτυξιακή στιγμή με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ως ψυχολόγοι αναγνωρίζουμε ότι θέλουν να μας σκοτώσουν, να καταστρέψουν το υπάρχον προκειμένου να επιβεβαιώσουν τη δική τους ταυτότητα και να κερδίσουν το νέο. Μιλώ συμβολικά. Θα προσπαθήσουν να δοκιμάσουν τα όρια μαζί μας, να δοκιμάσουν το κοινωνικό σύστημα. Αν τους αντέχει, αν μπορεί να τους εμπεριέξει. Αν μπορούν να συνομιλήσουν μαζί του ή όχι. Ολα αυτά είναι δημιουργικές διαδικασίες όταν εμείς ως ενήλικος κόσμος στεκόμαστε απέναντι στους έφηβους και στους έφηβες με έναν τρόπο διαλογικό.

Από τα 69 μέτρα που προτείνει η εθνική στρατηγική μόνο τα 6 είναι προληπτικά. Στην Επιτροπή δεν προσκλήθηκαν συνάδελφοι και συναδέλφισσες που εργάζονται χρόνια στο πεδίο. Αυτό δεν είναι εθνική στρατηγική. Ακόμη κι αν έχει κάποια θετικά, υπόσχεται δομές χωρίς προϋπολογισμό. Είναι ένα καθαρά επικοινωνιακό χαρτί χωρίς χρήματα. Μια γραμμή που περνάει από πάνω προς τα κάτω και τελικά θα θαφτεί σε ένα βαθύ συρτάρι».

Δείτε όλο το άρθρο