Εμπορικοί δασμοί και αμυντικές δαπάνες: «Ασκήσεις ισορροπίας» ΗΠΑ και ΕΕ με φόντο ενδεχόμενο deal

Σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον αυξημένων εντάσεων και δημοσιονομικών πιέσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) βρίσκεται ενώπιον ενός διπλού μετώπου που ενδέχεται να καθορίσει την οικονομική και στρατηγική της πορεία για τα επόμενα χρόνια: την κλιμάκωση των αμυντικών δαπανών και τη διαπραγμάτευση μιας εμπορικής συμφωνίας για τους δασμούς με τις ΗΠΑ.

Παρά το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις για τους δασμούς εμφανίζουν ενδείξεις πως θα καταλήξουν σε μια συμφωνία, με φόντο και τη νέα δέσμευση των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες έως και στο 5% του ΑΕΠ μέχρι το 2035, η ΕΕ αντιμετωπίζει μια σκληρή πραγματικότητα: ο εξοπλιστικός της σχεδιασμός είναι αδύνατον να υλοποιηθεί χωρίς τεχνογνωσία και προϊόντα που εξάγονται από τις ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία παραμένει κατακερματισμένη, με χαμηλές παραγωγικές δυνατότητες και απουσία κρίσιμων τεχνολογιών, ειδικά σε τομείς όπως η αεράμυνα, η δορυφορική υποστήριξη και τα προηγμένα μαχητικά.

Η εξάρτηση αυτή από τις ΗΠΑ δεν περνά απαρατήρητη από την Ουάσινγκτον, η οποία την αξιοποιεί ως διαπραγματευτικό μοχλό και στο πεδίο του εμπορίου. Όπως αποκάλυψε το Bloomberg, ΕΕ και ΗΠΑ βρίσκονται σε εντατικές διαβουλεύσεις με στόχο την επίτευξη μιας προσωρινής εμπορικής συμφωνίας έως τις 9 Ιουλίου, προκειμένου να αποφευχθεί η εφαρμογή αυξημένων αμερικανικών δασμών που φτάνουν έως και το 50% σε πλήθος ευρωπαϊκών εξαγωγών.

Η Κομισιόν εμφανίζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί έναν ενιαίο δασμό της τάξης του 10% για μεγάλο εύρος προϊόντων, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν εξαιρέσεις και χαμηλότεροι δασμοί σε στρατηγικούς τομείς, όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα, οι ημιαγωγοί, το αλκοόλ και τα εμπορικά αεροσκάφη. Παράλληλα, επιδιώκει την άρση ή τον μετριασμό των επιβαρύνσεων 25% στα αυτοκίνητα και 50% στον χάλυβα και το αλουμίνιο – μέτρα που έχουν επιβληθεί μονομερώς από την κυβέρνηση Τραμπ και πλήττουν εξαγωγές ύψους άνω των 380 δισ. ευρώ.

Η σύνδεση της αμυντικής εξάρτησης με τις εμπορικές σχέσεις δεν είναι θεωρητική. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ξεκάθαρα πως «εφόσον αγοράζουμε περισσότερα αμερικανικά όπλα, εξισορροπούμε τις εμπορικές σχέσεις και ανοίγουμε τον δρόμο για μια νέα συμφωνία». Υποστήριξε μάλιστα ότι η απόφαση της Ευρώπης να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την άμυνά της ουσιαστικά ικανοποιεί το βασικό αίτημα των ΗΠΑ, άρα οι όροι για συμφωνία είναι πιο ώριμοι από ποτέ.

Ωστόσο, δεν συμμερίζονται όλοι αυτή την αισιοδοξία. Ο Εμανουέλ Μακρόν, για παράδειγμα, επιμένει στην ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας άμυνας, θεωρώντας ότι οι δημόσιες αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών πρέπει να κατευθύνονται πρωτίστως σε ευρωπαϊκές εταιρείες. Ακόμη πιο έντονη ήταν η στάση πολιτικών στη Δανία, όπου ορισμένοι βουλευτές χαρακτήρισαν «ρίσκο για την εθνική ασφάλεια» την αγορά αμερικανικού οπλισμού, με φόντο την αναφορά Τραμπ σε πιθανή προσάρτηση της Γροιλανδίας.

Η πραγματικότητα, πάντως, δεν αφήνει πολλά περιθώρια. Όπως επισημαίνει και το Bloomberg, η ευρωπαϊκή βιομηχανία δεν διαθέτει την τεχνολογική επάρκεια ούτε την παραγωγική δυναμική να καλύψει τις ανάγκες του φιλόδοξου εξοπλιστικού σχεδιασμού. Όπως παραδέχονται στελέχη της Saab και της φινλανδικής Insta, ακόμη και αν υπάρξει στροφή σε ευρωπαϊκά οπλικά συστήματα, αυτή δεν θα μπορέσει να καλύψει το κενό σε κρίσιμα σημεία, όπως η εναέρια αναχαίτιση, η αντιπυραυλική προστασία και τα συστήματα καθοδήγησης με δορυφόρους.

Στο εμπορικό πεδίο, η ΕΕ φέρεται να προετοιμάζει δύο λίστες αντιποίνων σε περίπτωση που δεν ευοδωθούν οι διαπραγματεύσεις: μία αξίας 21 δισ. ευρώ που στοχεύει πολιτικά ευαίσθητες αμερικανικές πολιτείες (π.χ. προϊόντα από Λουιζιάνα, γεωργικά και αγροτικά αγαθά), και μία δεύτερη ύψους 95 δισ. ευρώ, που περιλαμβάνει προϊόντα όπως τα αμερικανικά αυτοκίνητα, τα αεροσκάφη της Boeing και το ουίσκι bourbon.

Ο επικεφαλής εμπορίου της ΕΕ, Μάρος Σέφτσοβιτς, αναμένεται να μεταβεί στην Ουάσινγκτον για τον τελικό γύρο διαπραγματεύσεων, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάζει σενάρια που κυμαίνονται από μια ασύμμετρη αλλά αποδεκτή συμφωνία έως την πλήρη κατάρρευση των συνομιλιών. Το τελευταίο ενδεχόμενο, που περιλαμβάνει αποχώρηση των ΗΠΑ και οριζόντια αύξηση των δασμών, αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα, με την Κομισιόν να αναζητά και επιπλέον περιοριστικά μέτρα, όπως έλεγχοι εξαγωγών ή αποκλεισμοί από δημόσιες συμβάσεις.